اولین نشست مدرسه رمضانی شفا، با عنوان بهداشت جسم و روح از منظر قرآن: با تأکید بر بعد سلامت معنوی برگزار شد.

اولین جلسه از دوره آموزشی«مدرسه رمضانی شفاء: گذری بر یافته‌های علمی الهیات سلامت» به همت هسته پژوهشی حکمت طبیعی مرکز تحقیقات موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران با همکاری اندیشکده حکمت طبیعی و الهیات سلامت، فرهنگستان علوم پزشکی ایران، دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق (ع) و انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، با حضور دکتر مجید معارف و با عنوان «بهداشت جسم و روح از منظر قرآن: با تأکید بر بعد سلامت معنوی»، در بستر اسکای‌روم، در تاریخ 1402/12/23 از ساعت 20 تا 22 برگزار گردید.

در آغاز جلسه دکتر حامد آرضائی، عضو محترم هیئت علمی گروه تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران و مسوول هسته پژوهشی حکمت طبیعی، به اهمیت موضوع الهیات سلامت اشاره داشتند و به چندوجهی بودن سلامت در طول تاریخ پرداختند. به گفته ایشان، ورود برخی غیر متخصصان به حوزه سلامت سبب چالشی در این زمینه گشته و نگرش عالمانه به الهیات سلامت را ضروری ساخته است. بنابراین، برگزاری چنین دوره‌هایی می‌تواند آشنایی مناسبی در موضوع مذکور به دست دهد. ایشان همچنین اشاره مختصری به سرفصل‌های دوره داشتند و از اهم این موارد یاد کردند.

سپس، دکتر محمدعلی محققی، معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، موضوع به رسمیت شناخته شدن بعد معنویت در میان ابعاد سلامت از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال 1362 ه‍.ش را مورد توجه قرار داده و به ارتباط تنگاتنگ این بعد با سلامت در تاریخ اسلامی اشاره داشتند. وی همچنین به  حجم بالای تألیفات پزشکان مسلمان در گذر تاریخ تأکید ورزیده و از نقش پررنگ معنویت در این آثار یاد کردند. به گفته ایشان، امروزه نیز سلامت معنوی از موضوعات مورد توجه فرهنگستان علوم پزشکی ایران بوده و گروهی با این نام در مجموعه مزبور فعالیت می‌نماید.

پس از این، دکتر مجید معارف، به سخنرانی درباره بهداشت جسم و روح از منظر قرآن کریم پرداختند. به گفته ایشان، توصیه‌های قرآن کریم بیشتر جنبه پیشگیرانه دارد و می‌تواند پیش از درمانگری به کار آید. ایشان فرمودند: از آنجا که قرآن کریم یک کتاب طبی نیست، وجود آیات طبی در آن نیاز به تأمل دارد. با این حال، آیاتی که حاوی کلیدواژه‌هایی چون سقم، مرض، موت، شفاء و امثال آن است، بخشی از این موارد می‌تواند باشد.

عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران در اشاره به آیه‌ای از سوره شعراء که سخنی از حضرت ابراهیم (ع) درباره بیماری و شفای او را بیان می‌نماید، مقصود از آن را بیماری جسمی می‌داند و به دلیل آیه‌ای دیگر که ایشان را برخوردار از قلب سلیم معرفی می‌نماید، آن حضرت را مبرا از هر بیماری روحی برمی‌شمارد. در مقابل، آیه‌ای از سوره نحل که درباره عسل سخن می‌گوید و به شفابخشی آن اشاره می‌کند، به شفای جسم ناظر می‌باشد و امری روحی را مورد تأکید قرار نمی‌دهد.

این عضو فرهنگستان علوم پزشکی سپس به شفای روحی در قرآن کریم اشاره نمودند و آیاتی دیگر را مورد تأکید قرار دادند که در آن‌ها شفاء به کلام خداوند متعال نسبت داده شده است. بر اساس آنچه در این آیات ذکر گردیده و واژگانی که با شفاء همنشین گشته، شفای روحی مورد نظر بوده است. به گفته ایشان، در مقابل شفای روحی، بیماری روحی هست که با عبارت «فی قلوبهم مّرض» به آن پرداخته می‌شود.

در ادامه، دکتر معارف به این مهم اشاره داشتند که بیماری‌های جسمی در قرآن کریم به اجمال بیان گشته و توضیح وافی درباره آن‌ها ارائه نشده است؛ مانند بیماری حضرت ابراهیم «وإذا مرضۡت فهو یشۡفین» حضرت یونس «فنبذۡنٰه بٱلۡعرآء وهو سقیم» یا حضرت ایوب «أنّی مسّنی ٱلشّیۡطٰن بنصۡب وعذابٍ». با وجود این، امراض روحی فراوانی در قرآن کریم مشهود است که نمونه آن‌ها، زیغ، شک، ریب، حسد، ظلم، کینه، عهدشکنی و... می‌باشد؛ یعنی هرآنچه در مقابل قلب سلیم قرار می‌گیرد.

ضمن تأکید بر اینکه قرآن کریم یک کتاب پزشکی نبوده، لیکن رهنمودهایی در این خصوص دارد، دکتر معارف به اصولی در این رابطه اشاره داشتند. ایشان گفتند: اصل اول، توصیه قرآن به جست‌وجوی روزی حلال است. قرآن کریم می‌فرماید: «فکلواْ ممّا رزقکم ٱللّه ‌حلٰلٗا ‌طیّبٗا». اصل دوم، استفاده معقول از رزق حلال است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وکلواْ وٱشۡربواْ ولا تسۡرفوٓاْ». اصل دیگر آن است که انسان خود را به مهلکه نیاندازید و به سازگاری غذا با خود بیاندیشید. قرآن کریم می‌فرماید: «فلۡینظر ٱلۡإنسٰن إلىٰ طعامهۦٓ». بنابراین، چنین آیاتی می‌تواند تضمین‌کننده سلامت جسمی انسان باشد.

در ادامه این سخنرانی، دکتر معارف به تصویب سلامت معنوی به عنوان چهارمین بعد سلامت پرداختند و واکنش‌ها به این تصمیم در میان باورمندان به ادیان را تبیین نمودند. به گفته ایشان، برخی انسان معنوی را به انسانی تعریف کردند که با خدا ارتباط داشته و در پیاصلاح  آن بتواند با غیر او نیز ارتباط برقرار کند. اما دین‌ناباوران تنها رضایت درونی افراد و برخورد مناسب با جامعه را معنویت‌گرایی دانستند. از این رو، ادبیات سلامت معنوی در رویکرد دینی غنی‌تر گردید؛ چه رویکرد دینی –و خصوصا اسلامی- مبانی ویژه‌ای همچون باور به دو بعد روح و جسم برای انسان دارد که به آن توانمندی‌های بیشتری می‌بخشد.

در پایان جلسه، سخنران محترم به کتاب آشنایی با سلامت معنوی اشاره داشتند که ایشان در بخشی از آن به شاخص‌های سلامت معنوی از دیدگاه اسلامی پرداخته‌اند. این شاخصه‌ها شامل چهار دسته: بینشی، گرایشی، کنشی و منشی می‌شود. برای اطلاع بیشتر در این باره، مطالعه کتاب نام‌برده توصیه می‌گردد.