چهارشنبه 23/3/1402
اولین نشست ماهیانه مقاله خوانی حکمت و تاریخ پزشکی برگزار شد.

اولین نشست ماهیانه مقاله خوانی حکمت و تاریخ پزشکی به صورت حضوری و مجازی در روز چهارشنبه 23/3/1403، از ساعت 13 تا 14:30 در تالار جرجانی دانشکده طب ایرانی برگزار شد. در این جلسه اعضای هیئت علمی، دانشجویان و دانش آموختگان تاریخ پزشکی، فلسفه، طب و داروسازی سنتی و سایر علاقمندان حضور داشتند.

در این نشست مقاله ای با عنوان " Avicenna on Medical Practice, Epistemology, and the Physiology of the Inner Senses " به قلم Peter E Pormann، توسط آقای دکتر روح الله فدائی، دانش آموخته دکتری فلسفه دانشگاه تربیت مدرس تهران و عضو گروه حکمت فرهنگستان علوم پزشکی ایران ارائه شد.
در ابتدای نشست دکتر حامد آرضائی، مدیر هسته پژوهشی حکمت طبیعی و عضو هیئت علمی گروه تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، هدف از برگزاری این نشست ها را معرفی و بررسی مقالات تخصصی در حوزه ی فلسفه، حکمت و تاریخ پزشکی که در مجلات تخصصی این حوزه های دانشی و توسط دانشمندان و خبرگان این رشته ها منتشر شده اند، معرفی کرد.

وی افزود: مقالاتی در حوزه ی تاریخ پزشکی، فلسفه پزشکی و فلسفه طبیعی انتخاب شده اند که با یک سیر منطقی بتوانند ایده هایی را به مخاطبین منتقل کنند، این مقالات ضمن اینکه یک محتوای آموزشی در حوزه های مورد اشاره خواهند بود، این قابلیت را هم دارا هستند تا در قالب ایده های پژوهشی مناسبی هم معرفی شوند و توسط علاقمندان و پژوهشگران محترم پیگیری شوند تا به نحو بهتری به آنها بپردازند. مدیر هسته پژوهشی حکت طبیعی ادامه داد: در این نشست ها به جای اینکه به تکنیک های مقاله سازی و مقاله نوشتن بپردازیم، بیشتر به محتوا خواهیم پرداخت. در حقیقت این نشستها با الگوی کنونی و جاری باشگاه مقاله/مجله که به ژورنال کلاب معروف بوده متفاوت است.

دکتر آرضائی تاکید کرد که در مورد موضوعات گوناگون تاریخ پزشکی و فلسفه طبیعی، تاریخ نگارش آن موضوع و یا ادبیات ثانویه ای که تولید شده است، اهمیت بسیاری پیدا می کند و لازم است ادبیات ثانویه ای که در موضوعات مختلف تولید شده است هم مورد توجه و مطالعه قرار گیرند.

عضو هیئت علمی گروه تاریخ پزشکی افزود: انتشار اولین کتاب مستقل و مفصل در زمینه ابن سینا پژوهی در اروپا به سال 1900 بر می گردد، البته پیش از آن هم آثار پراکنده ای منتشر شده بود. ابن سینا پژوهان در طول بیش از یک قرن اخیر در این حوزه مطالعه کرده و مقالاتی را منتشر کرده اند. در این حوزه مقالات شاخص فراوانی منتشر شده و این ادبیات ثانویه سطوح مختلفی داشته و رویکردهای مطالعاتی مختلفی هم در مقابل هم صف آرایی می کنند و اردوگاههای مطالعاتی تخصصی شکل می گیرد و نمی توان بدون دیدن این ادبیات ثانویه به یک باره سراغ پژوهش در این حوزه ها رفت و صرفا یک مقاله ی علمی نوشت و آن را منتشر کرد، لذا توجه به ادبیات ثانویه در این حوزه ها بسیار حایز اهمیت است. البته مهمتر از ادبیات ثانویه، بررسی ادبیات اولیه است آن هم با رویکرد های تخصصی که در این حوزه ها وجود دارد  و با در نظر گرفتن ساز و کارهای مخصوص حوزه ی مطالعات نسخه پژوهی، توجه به آثار اصیل، نقد درونی و نقد بیرونی متن پژوهانه. با در نظر گرفتن تمام این ملاحظات، مطالعه آثار اولیه به نحو سازماندهی شده و نه فقط برای یافتن یک واژه و ترجمه یک اثر اهمیت پیدا می کند.  
وی در پایان ابراز امیدواری کرد این سلسله نشست ها بتواند رهیافت های اندیشه ای جدید و آورده های مناسبی برای پژوهشگران داشته باشد و کمک کند تا در مطالعات تریخ پزشکی و فلسفه طبیعی یک گام به پیش برویم و مرزهای دانش در این زمینه را بهتر بشناسیم.

در ادامه دکتر روح الله فدائی به معرفی مقاله و بحث پیرامون جنبه های مختلف آن پرداخت. وی نتایج به دست آمده از این مقاله را در سه حوزه به این ترتیب طبقه بندی کرد:

اول، آثار طبی ابن سینا، و به ویژه کتاب قانون، مشتمل بر بصیرت های مهم فلسفی است. ابن سینا در آنها به موضوعاتی می پردازد که ارتباط مستقیمی با بحث های فلسفی دارند. نقش تجربه در کسب دانش پزشکی یکی از این موضوعات است که به لحاظ پرداختن به روش شناسی علمی با فلسفه مرتبط می شود. نمونه مهم دیگر، کارکردهای مختلف نفس و ارتباط آن با مغز است.
دوم، آشکارا اشتباه است که قانون ابن سینا را صرفاً به عنوان مجموعه ای منظم از دانش پزشکی پیشینیان که مقداری فلسفه ارسطویی نیز بدان اضافه شده، بدانیم. ابن سینا در کنار سامان دهی سنت پزشکی پیش از خود، مطالب ابداعی خود را نیز در ضمن مطالب گنجانده است. سه نمونه از این نوآوری ها در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت: بسط مفهوم «تجربه متمایز» که در آراء جالینوس مطرح شده بود، پرداختن عملی به تجربه در کسوت یک طبیب بالینی، و وارد کردن مباحث بدیع نفس شناسی ناظر به حواس باطنی در دانش طب.

سوم، غفلت گسترده ای نسبت به آثار طبی ابن سینا از سوی فیلسوفان و مورخان پزشکی صورت گرفته است، به حدی که از مهم ترین اثر طبی ابن سینا یعنی قانون، هنوز یک تصحیح انتقادی به معنای واقعی کلمه منتشر نشده است و تنها ترجمه انگلیسی آن نیز در غرب چندان شناخته شده نیست. اگرچه برخی از محققان مانند کریستینا آلوارز میلان و رافائلا ویت سعی کرده‌اند به جنبه‌های خاصی از نسبت نظریه و عمل پزشکی در اندیشه ابن سینا بپردازند، این کارها نیز در مقایسه با آنچه لازم است انجام شود بسیار اندک است. نهایتا امید است پژوهشگران تاریخ پزشکی و فلسفه در آینده این خلأ بزرگ را پر کنند.

در پایان نشست دکتر فدائی به سوالات حاضرین در جلسه پاسخ داد.

لازم به ذکر این نشست ها به همت هسته های پژوهشی حکمت طبیعی و تاریخ پزشکی موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب ایرانی و مکمل، به صورت ماهیانه برگزار می شود. همچنین کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده طب ایرانی هم در برگزاری این نشست ها همکاری می کند.